Święta Bożego Narodzenia pełne są symboli i tradycji charakterystycznych i typowych dla różnych części świata, jednak jednym z ich największych, współczesnych symboli jest postać ubranego w czerwony płaszcz i charakterystyczną czapkę z pomponem, nieco grubszego starszego mężczyzny z białą brodą. Mało kto jednak wie, że postać ta jest sama w sobie zlepkiem symboli i tradycji z całego świata, a swój współczesny wygląd zawdzięcza długiej ewolucji. Postać Świętego Mikołaja to zarówno postać typowo popkulturowa jak i historyczna. Wszystko zaczęło się od Św. Mikołaja, biskupa Miry, który według różnych legend pomagał ubogim, zwłaszcza dzieciom – istnieje wiele różnych wersji jego historii, przez co nie można jednoznacznie powiedzieć która jest najbardziej bliska prawdzie. Pierwsze konkretne informacje na jego temat pojawiły się w VI wieku. Według nich urodził się w 270 roku i zmarł 6 grudnia 345 lub 352 roku. Z czasem, w tradycji chrześcijańskiej dzień 6 grudnia, zaczęto obchodzić jako dzień pamięci o nim. Tradycją stało się wręczanie tego dnia dzieciom prezentów. Sinterklaas i Zwarte Piet (fot. Tenorio81/Wikimedia Commons) Według tradycji, grzeczne dzieci otrzymują tego dnia prezenty umieszczone w skarpecie lub bucie, albo pod poduszką. Niegrzeczne dzieci otrzymują natomiast rózgę. Tradycja ta wiąże się z legendą o Św. Mikołaju, który postanowił pomóc człowiekowi, który z powodu braku pieniędzy chciał sprzedać swoje trzy córki do domu publicznego. Dowiedziawszy się o tym, wrzucił przez komin trzy sakiewki z pieniędzmi, które wpadły do pończoch i butów suszących się przy kominku (warto dodać, że legenda ta pojawiła się w IX wieku). Z czasem postać Św. Mikołaja zaczęła ewoluować, a wraz z wprowadzeniem kalendarza gregoriańskiego, różniącego się od kalendarza juliańskiego, tradycje z 6 grudnia zaczęto łączyć z dniem Bożego Narodzenia – ze względu na to, że daty te w obu kalendarzach wypadały koło siebie. Duży wpływ na postać Świętego Mikołaja miała również tradycja holenderska i postać Sinterklaasa, który pod pewnym względem wywodził się z legendy o Św. Mikołaju. Święty Mikołaj współcześnie Tradycje holenderskie z czasem zaczęły przenikać do kultury anglosaskiej, a w XVIII wieku zyskały popularność po drugiej stronie Atlantyku, w Ameryce. To właśnie wówczas zaczęła rodzić się współcześnie znana nam postać Świętego Mikołaja. W opublikowanym w 1823 roku wierszu „Noc wigilijna” Święty Mikołaj po raz pierwszy pojawił się na saniach ciągniętych przez renifery (wcześniej w kulturze holenderskiej jego pomocnikiem był ciemnoskóry Zwarte Piet). 1 stycznia 1881 roku w gazecie Harper’s Weekly pojawił się natomiast rysunek przedstawiający Świętego Mikołaja w charakterystycznej czapce z pomponem zamiast mitry, będącej cechą charakterystyczną postaci biskupa Św. Mikołaja. W kolejnych latach, głównie za sprawą Amerykanów, Święty Mikołaj zaczął zyskiwać kolejne atrybuty znane nam współcześnie – charakterystyczny czerwony płaszcz, czarny pas, duży brzuch oraz pomocnicy w postaci elfów. Duży wpływ na popularyzację takiego wyglądu miały firmy promujące się w okresie świątecznym właśnie takimi postaciami. Jedną z nich był koncern Coca-Cola, który od 1930 roku korzystał w swoich reklamach z wizerunku Świętego Mikołaja stworzonego przez artystów Freda Mizena i Haddona Sundbloma. Święty Mikołaj współcześnie Z czasem wizerunek popkulturowy Świętego Mikołaja całkowicie zastąpił jego historyczny pierwowzór i zyskał popularność nie tylko w krajach anglosaskich, ale również w całej Europie. Każdy z krajów dokładał do niego swoje własne tradycje i cechy, dzięki którym powstały „lokalne wersje Świętego Mikołaja”. Dobrym przykładem może być występujący w Wielkopolsce, Ziemi Lubuskiej, Kujawach i na Warmii Gwiazdor. Obecnie Święty Mikołaj w popkulturowym znaczeniu zaczął stawać się ważniejszą częścią Świąt Bożego Narodzenia niż obchodzona tego dnia rocznica narodzin Jezusa Chrystusa, przez co święto to zaczęło tracić religijne znaczenie. Nie zmienia to jednak faktu, że Święty Mikołaj wywodzi się z tradycji chrześcijańskiej, która ewoluowała i zyskiwała świeckie cechy, zachowując jednak najważniejszy elementem, jakim było obdarowywanie innych prezentami. Święty Mikołaj (fot. Jonathan Meath) Gdybym miał spisać wszystkie swoje zainteresowania to nie starczyłoby mi życia. Głównie interesuję się historią, militariami i techniką a także fotografią, ale lista ta mogłaby być znacznie dłuższa. Skończyłem studia na kierunkach stosunki międzynarodowe oraz dziennikarstwo i komunikacja społeczna na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM.
Pierwowzorem świętego Mikołaja, który obdarowuje dzieci prezentami był żyjący na przełomie III i IV wieku Mikołaj, biskup starożytnego miasta Mira. Znany jest jako Mikołaj z Miry, Sanctus Nicolaus, Mikołaj z Bari. Mikołaj urodził się w Patarze na terenie obecnej Turcji w (około) 270 roku.
Św. Mikołaj, biskup Myry, należy do najbardziej znanych i czczonych świętych, i to zarówno przez katolików, jak i prawosławnych. To do jego grobu w Bari Urban II zwołał w 1098 r. synod, na którym próbowano znieść podziały w chrześcijaństwie. Do dziś ten starożytny biskup jest ukochanym świętym dzieci, kojarzonym z wymarzonymi prezentami pod choinką. Jego wspomnienie przypada według kalendarza gregoriańskiego 6 grudnia, a w kalendarzu juliańskim - w 13 dni później oraz 9 (22) maja. Greckie imię Mikołaj (Nikolaos) oznacza "zwycięzca ludu" (lub zwycięski lud). Ma ono odpowiedniki we wszystkich językach narodów chrześcijańskich, np. angielski i francuski Nicolas, niemiecki Niklas, Klaus, holenderski Niklaas, Claas, czeski i słowacki Mikuláš, węgierski Miklós i wiele innych, a dzień 6 grudnia - "Dies Natalis Sancti Nicolai" nosi nazwy: niemieckie - Nicolai hiemals, Niclastag, w językach skandynawskich - Nielsdag, po walijsku - Clawsdach. Mikołaj urodził się prawdopodobnie ok. 270 r. w Licji (południowe wybrzeże Azji Mniejszej) w miejscowości Patara jako jedyne dziecko zamożnego małżeństwa chrześcijańskiego. Od młodości wyróżniał się pobożnością i był bardzo wrażliwy na ludzkie nieszczęścia. Po śmierci rodziców dzielił się chętnie swoim majątkiem z biednymi. Gdy dowiedział się, że trzy córki ubogiego mieszkańca miasta nie mogą wyjść za mąż, gdyż ich ojca nie stać na posag, podrzucił im ukradkiem większą sumę pieniędzy. Tę przypowieść wykorzystał Dante w "Boskiej komedii". Wybrany biskupem Myry (Demre w dzisiejszej Turcji), Mikołaj podbił serca wiernych nie tylko gorliwością pasterską, ale także troską o potrzeby materialne wiernych. Zmarł, jak mówi tradycja, 6 grudnia między rokiem 345 a 352 w wieku prawie 70 lat. Podobno w chwili jego śmierci ukazały się anioły i rozbrzmiały chóry anielskie. Relikwie z Myry przywieźli 9 maja w 1087 r. do włoskiego Bari tamtejsi marynarze, chroniąc je przed muzułmanami, którzy podbili biskupią stolicę św. Mikołaja. Pamiątkę tego dnia odnotowano także w kalendarzach jako wspomnienie świętego. Wkrótce św. Mikołaj stał się patronem Bari - największego miasta nad Adriatykiem. W 1089 bł. Urban II poświęcił grobowiec świętego w bazylice jego imienia, a w 9 lat później zwołał do tego miejsca synod w celu przywrócenia jedności między Kościołem prawosławnym a rzymskim. Wśród 184 biskupów, którzy w nim uczestniczyli, był prymas Anglii św. abp Anzelm z Canterbury. W 1197 r. bazylikę w Bari, zbudowaną nad szczątkami świętego, konsekrował kanclerz cesarza Henryka VI, biskup Hildesheimu. Przechowywany jest tam dokument z XII w., opisujący dzieje sprowadzenie relikwii świętego. Do dziś zachowały się w Mirze ruiny kościoła św. Mikołaja. W Bari co roku, 9 maja, w rocznicę sprowadzenia tam relikwii świętego, obchodzone są okolicznościowe uroczystości. Największe obchody odbywają się na pełnym morzu. W przeddzień święta wypływa z portu najokazalszy statek z 2-metrowej wielkości figurą biskupa, któremu towarzyszą wierni w procesji na bogato zdobionych łodziach, stateczkach i kutrach. Po przybyciu figury na brzeg obwozi się ją po odświętnie przybranym mieście na specjalnie przygotowanym powozie. Ta procesja morska kończy się ogólnym świętowaniem i fajerwerkami. Następnego dnia w kościołach odprawiane są nabożeństwa, a główna liturgia sprawowana jest przy grobie świętego w bazylice w Bari. Nawiasem mówiąc pochowano tam także pochodzącą właśnie z Bari królową Boną, żonę Zygmunta Starego i matkę Zygmunta Augusta. Mauzoleum za głównym ołtarzem ufundowała jej córka, Anna Jagiellonka. Na sarkofagu umieszczone są rzeźby klęczącej królowej Bony, a po jej bokach - świętych patronów Polski i Bari: Stanisława i Mikołaja. Hołd relikwiom świętego oddał 26 lutego 1984 Jan Paweł II, który na pamiątkę swej wizyty przekazał bazylice pastorał. Niedawno o relikwie św. Mikołaja upomniał się turecki minister kultury, który uważa, iż powinny one spocząć w muzeum w dzisiejszym Demre (dawna Myra), "a nie w pirackim mieście". Rektor bazyliki w Bari o. Damiano Bova OP zapowiedział już jednak, że Kościół nie zamierza reagować na te roszczenia, bo "relikwie św. Mikołaja są dobrami religii, nie kultury. Nie są one przeznaczone do oglądania w muzeum, lecz powinno się im oddawać cześć". Wokół postaci św. Mikołaja narosło wiele legend. Najstarszy pisemny dowód oddawania czci biskupowi z Miry to tzw. "Praxis de stratelatis" - legenda o cudownym uratowaniu trzech namiestników, niesłusznie skazanych na karę śmierci przez cesarza Konstantyna Wielkiego (306-37). Zachowany obecnie opis powstał prawdopodobnie między 460 a 580 rokiem, ale być może istnieją jeszcze starsze pisma. Legenda ta była w średniowieczu tak popularna, że do dziś zachowało się jeszcze ponad 50 jej różnych rękopisów. Bardzo popularna była też legenda, jak to Mikołaj swoją modlitwą uratował od niechybnego utonięcia rybaków w czasie gwałtownej burzy. Dlatego czczony jest on także jako patron marynarzy i rybaków. Niedawno przedstawiciele patriarchatów prawosławnych, konferencji episkopatów katolickich i Kościołów ewangelickich z 16 krajów basenu Morza Śródziemnego zaproponowali, by św. Mikołaja ogłosić patronem tego akwenu. Najstarsza znana biografia biskupa z Myry - "Vita per Michaelem", powstała prawdopodobnie ok. 750-850 r. w Konstantynopolu. Wyprzedziła ona nieco później spisaną biografię "Methodius et Theodorus" datowaną na początek IX wieku. Św. Mikołaj jest patronem bardzo wielu miejsc: miast, regionów i krajów, Grecji, Rosji i Lotaryngii, szwajcarskiej diecezji Lozanna-Genewa-Fryburg itp. Przede wszystkim jednak obrały go za swego patrona miasta hanzeatyckie oraz Amsterdam, Ankona, Bari, Fryburg, Meran i Nowy Jork. Liczbę poświęconych mu kościołów i ołtarzy tylko w średniowiecznych Niemczech obliczano na 4-5 tysięcy. W wielu miastach istniały też bractwa św. Mikołaja, zakładane przez kupców, marynarzy i różne cechy rzemieślnicze. Jednym z najstarszych jest Bractwo św. Mikołaja w Kolonii, powstałe prawdopodobnie w 1201 r. Później w mieście tym działały jeszcze trzy inne bractwa noszące imię tego świętego. Istniały one również w Polsce, np. w Lublinie (od 1619), Żydowie koło Poznania, Maniszewie koło Obornik. Imię Mikołaja obrało pięciu papieży (w tym jeden antypapież), z których ostatni - Mikołaj V (Tommaso Parentucelli) kierował Kościołem w latach 1447-55. Św. Mikołaj jest patronem dziewcząt pragnących wyjść za mąż, kobiet chcących urodzić dziecko, noworodków, ludzi morza, flisaków, dokerów, kupców, młynarzy, pasterzy, rybaków, piekarzy, rzeźników, krawców, tkaczy, podróżnych i pielgrzymów, więźniów, adwokatów, notariuszy, handlarzy winem i zbożem, właścicieli i żebraków. Zaliczany był do Czternastu Świętych Wspomożycieli. W Polsce św. Mikołaj był również bardzo popularny. Pod jego wezwaniem jest 327 kościołów, w tym trzy katedry: w Elblągu, Kaliszu i Bielsku-Białej. Najokazalsze kościoły św. Mikołaja znajdują się w Gdańsku i Elblągu. Natomiast największe polskie sanktuarium ku czci tego świętego mieści się w Pierśćcu koło Skoczowa na Śląsku Cieszyńskim. Pierwszą poświęconą mu kaplicę zbudowano tam już w XIV wieku. Szczególną czcią otaczana jest cudowna figura św. Mikołaja, przy której wierni od lat wypraszają łaski zdrowia dla siebie i bliskich. Zwyczaj wręczania dzieciom prezentów powstał w średniowieczu. Zapoczątkowało go udzielanie stypendiów i zapomóg przez szkoły mające za patrona św. Mikołaja. Z upływem lat zwyczaj ten przekształcił się w obdarowywanie prezentami dzieci, a także wszystkich członków rodzin. Co najmniej od XV w. istniał zwyczaj budowania "łódeczek św. Mikołaja", w które święty miał składać prezenty. Z czasem łódeczki zastąpiły buty i skarpety, lub - w regionach protestanckich - adwentowe talerze z darami.
Abp Grzegorz Ryś. Źródło: YouTube / Archidiecezja łódzka. Święty Mikołaj jest patronem miłosierdzia, a my zrobiliśmy z niego patrona sprawiedliwości. Mówimy, że przynosi prezenty tylko grzecznym dzieciom, a on obdarował całkiem niegrzeczne dzieci i całkiem niegrzecznego tatę. Na tym polega miłosierdzie - żeby obdarowywać
Jak tam zalajkowani, byliście grzeczni w tym roku? Jesteście zadowoleni z mikołajkowych prezentów? Mamy dziś dla was kilka ciekawostek o Świętym Mikołaju, Rudolfie i mikołajkach. Zobaczcie zatem, czego być może nie wiedzieliście o kolesiu, który zostawił Wam dzisiaj paczkę pod poduszką 🙂 #1 Święty ma wiele imion My znamy Świętego Mikołaja, w Chinach wołają na niego Shengdan Laoren, w Anglii Father Christmas, we Francji Pere Noel, na Hawajach Kanakaloka, w Hiszpanii Los Reyes Magos, w Japonii Santa Kurohsu, w Rosji to Dziadek Mróz, a na Węgrzech Karácsony Apó. #2 Rudolfa wymyślili marketingowcy! Co by zrobił Mikołaj bez Rudolfa i jego czerwonego nosa? Pewnie jakoś by sobie poradził – tak jak mu to wychodziło do 1939 roku. Właśnie wtedy sieć domów towarowych Montgomery Ward poprosiło jednego ze swoich copywriterów o stworzenie opowieści, która da świętom jeszcze większego marketingowego kopa. Czerwononosy Rudolf trafił do kolorowej książeczki rozdawanej klientom sklepów i… świetnie się przyjął. #3 Patron dzieci… złodziei i lichwiarzy… Święty Mikołaj z Miry to grecki biskup, żyjący w IV wieku w Azji Mniejszej (dzisiejsza Turcja). Jak przystało na prawdziwego świętego, czynił cuda na lewo i prawo, pomagał potrzebującym, czasem kogoś też wskrzesił. Z czasem stał się patronem dzieci, złodziei i lichwiarzy… #4 Wcale nie ma tak dużo roboty! Na świecie jest ponad 2 miliardy dzieci (osób poniżej 18. roku życia), ale Św. Mikołaj nie odwiedza małych muzułmanów, hindusów, buddystów czy żydów. To zmniejsza liczbę dzieciaków o blisko 85 proc. do „zaledwie” 378 milionów 🙂 Ma też trochę więcej czasu niż 24 godziny. Zważywszy na strefy czasowe i ruch obrotowy Ziemi, jego czas pracy wydłuża się do 31 godzin! #5 Tymczasem w Holandii Według holenderskiej tradycji Mikołaj znany jako Sinter Klaas ujeżdża pięknego, białego rumaka i ma zwyczaj zostawiania prezentów w specjalnie przygotowanych przez domowników drewnianych butach. To holenderskie rodziny, które wyemigrowały w XVIII wieku do Stanów Zjednoczonych przeniosły tam ze sobą Mikołaja. Ten sam Mikołaj, po latach stał się reklamową twarzą Coca-Coli. #6 Nie ma prezentów? Podczas amerykańskiej wojny secesyjnej zorganizowana przez północne stany morska blokada była wyjątkowo efektywna – przez pewien czas południe odcięte było od wielu importowanych towarów. Dzieciom, które nie potrafiły zrozumieć braku bożonarodzeniowego prezentu, rodzice musieli tłumaczyć, że Mikołaj nie dał rady przedrzeć się przez jankeskie statki. #7 Nieco inaczej Kostaryka, Kolumbia i część Meksyku nie jest obsługiwana przez Mikołaja. Zgodnie z tamtejszą tradycją osobą roznoszącą prezenty jest El Niño Jesus, czyli Dzieciątko Jezus #8 Jingle Bells Piosenka „Jingle Bells” kojarzona ze zbliżającymi się saniami Mikołaja skomponowana została w 1857 roku jako utwór, który został wykonany podczas tradycyjnych obchodów Świąt Dziękczynienia w jednej z bostońskich szkół niedzielnych. Z jakiegoś powodu piosenka ta zyskała ogromną popularność i wkrótce zaczęto ją też śpiewać podczas świąt Bożego Narodzenia. #9 Rollo czy Rudolf? Czerwononosy renifer zgodnie z tradycją nazywał się Rollo, później zaczęto mówić na niego Reginald. Rudolfem nazwał go piosenkarz Robert autor kompozycji “Rudolph the Red-Nosed Reindeer”. #10 Mikołaj współcześnie Obecny wizerunek – czerwony płaszcz i czapka – został spopularyzowany w 1930 roku przez koncern Coca-Cola, dzięki reklamie napoju stworzonej przez amerykańskiego artystę, Freda Mizena. Z pewnością reklama ta pomogła utrwalić w powszechnej świadomości taki kostium świętego. Rok później nowy wizerunek św. Mikołaja przygotował, także na zlecenie Coca-Coli, Haddon Sundblom. Najbardziej charakterystyczny element stroju świętego Mikołaja – czerwona czapka z białym pomponem, stała się jednym z komercyjnych symboli świąt Bożego Narodzenia. za wikipedia, oraz